Klik en luister!

Begrijpen

Begrijpen is een woord met veel verschillende betekenissen. Bij gesproken taal is het de laatste stap in een rijtje: ik luister, ik hoor wat je zegt, ik begrijp je woorden, en: ik begrijp wat je bedoelt.
Het kan zijn dat alleen het begrip voor woorden en zinnen is verstoort. Plaatjes en foto's worden wel herkend en begrepen. Het kan zijn dat alleen gesproken taal niet wordt begrepen, maar dat iemand nog wel kan lezen. Of andersom. Of: zowel luisteren (begrijpen) en lezen leveren problemen op.

Drietraps raket

Bij de uitleg van 'Praten', hebben we geschreven dat praten - minstens - een drietraps raket is:

  1. Denken: in gedachten moet je weten wat je wilt gaan zeggen. 
  2. Taal: het plan in je hersenen kan een gevoel zijn, een herinnering, een beeld. Dat plan moet je dan in taal omzetten. 

  3. Spreken: je beweegt je stembanden, tong, en lippen om de woorden en zinnen te zeggen. Ook die bewegingen worden aangestuurd door de hersenen. Die laatste stap noemt men ook wel: articulatie, om het verschil aan te geven met de voorgaande stappen. 

Bij het begrijpen van taal - luisteren, lezen - heb je diezelfde drietraps raket nodig, maar nu in omgekeerde richting:

  1. Horen/luisteren/lezen: je hoort wat iemand zegt, je ziet de woorden op een bladzijde of computerscherm. Taal: de woorden en zinnen die je hoort of ziet, worden in het taalcentrum in je hersenen herkend als woorden en zinnen die je kent.
  2. Taal: de woorden en zinnen die je hoort of ziet, worden in het taalcentrum in je hersenen herkend als woorden en zinnen die je kent.
  3. Begrijpen: de woorden en zinnen worden in je hersenen omgezet in 'begrippen': je ziet, voelt, weet wat de ander je probeert duidelijk te maken.

Bij afasie is het taalcentrum beschadigd. Bij de laaste twee stappen van het begrijpen kunnen er daardoor problemen ontstaan. Wanneer stap 2 verstoord is, lopen de woorden en zinnen die je hoort of leest, vast in het taalcentrum. Ze zijn er niet meer, omdat dat deel van de hersenen beschadigd zijn.Of er is zoveel 'ruis' op de lijn, dat de verkeerde woorden en zinnen geactiveerd worden.

De persoon begrijpt dan niet wat er gezegd wordt, of begrijpt iets verkeerd door de ruis op de lijn.

Het kan ook dat iemand de woorden niet precies begrijpt, misschien ook niet kan nazeggen, maar toch begrijpt wat de ander zegt. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren bij vaste routines (beleefdheden), en wanneer het gaat om gevoelens. De persoon met afasie 'leest tussen de regels door' en begrijpt de betekenis van de beleefdheid of de emoties. Stap 2 wordt overgeslagen, maar stap 3: het begrip is er nog wel.

Vaak worden de begripsproblemen van de persoon met afasie dan onderschat. Het lijkt alsof hij of zij alles nog begrijpt, en alleen problemen heeft met spreken. Bij een taaltest blijven er dan vaak toch ook (soms ernstige) problemen te zijn bij het begrijpen van woorden en zinnen. Het kan ook zijn dat alleen - of vooral - de laatste stap problemen oplevert. Iemand kan nog wel woorden nazeggen of overschrijven. Maar de betekenis is kwijt. 'Tussen de regels' lezen lukt niet, emoties van anderen worden misschien ook niet goed begrepen.

Verschillen

Iemand die meerdere talen kent, heeft misschien vooral problemen met het begrijpen van een van die talen.

De ernst van de stoornis kan wisselend zijn. Op een goede dag, of op een goed moment van de dag, is misschien minder ruis op de lijn en worden woorden, zinnen wel begrepen. Aandacht is belangrijk, energie ook. Iemand die moe is, zal minder begrijpen. Iemand die afgeleid wordt door geluiden of een onrustige omgeving, zal ook minder begrijpen.

Klik en luister!